Dijital ve Diaspora kavramları bu yazıda ele alınmış, temel amaç diasporanın ne olduğu çeşitleri ve bazı ülkelerdeki şekillerine bakılmış dijital ile nasıl bağdaştırılabileceği incelenmiştir.
İlk önce diaspora kavramını açıklayalım. Diaspora; doğduğu yâda kuvvetli aile bağlarının bulunduğu ülke dışında yaşayan, ancak geldikleri ülke ile güçlü maddi ve manevi bağları devam ettiren göçmen nüfus olarak tanımlanmaktadır. Diaspora hakkında bulabileceğimiz bir sürü tanım bulunmaktadır.
Diaspora denilince ilk akla gelen Yahudi ve Ermeni diasporaları olmakta ama sadece bu iki eksende var olan ve gelişen bir kavram değil. Diasporalar hakkında farklı görüş barındıran düşünürler ve yazarlar vardır. Bunlardan bir tanesi Armstrong diasporayı ikiye ayırmaktadır emekçi diaspora ve seferber diaspora. Emekçi diaspora; fiziksel ve kültürel anlamda çok daha avantajlı etnik gruplar iken seferber diaspora ise modern yöntemlerin dezavantajlı ürünleridir.
Sheffer ise diasporaları tarihsel ve modern diasporalar olarak sınıflandırmış. Tarihsel diasporalar ilk çağlardan itibaren başlamış Yahudi ve ermeni diasporaları ile örneklendirebiliriz. Modern diasporalar ise göçmen orjinli bir etnik yapıdan söz edilebilir. Bunlar anavatanları dışında yaşayan ve ev sahibi olan bir devlette hayatlarını sürdüren insanlar olarak nitelendirilebilir. Modern diasporalar büyük göç dalgaları ile oluşmaktadır en önemlileri kuzey Amerika’dan başlayarak Avrupa ve Basra körfezine kadar uzanmaktadır.
Son olarak da Robin Cohel diasporaları 5 e ayırmakta.
Mazlum diasporalar – Emek diasporaları – Emperyal diaspora – Ticaret diasporası – Kültürel diaspora
Diaspora genelde bizde ermeni diasporası olarak bilinmektedir ancak diaspora, sosyal, bilimsel ve ekonomik bağlamda önemli bir kavram ve bir Türk diasporasının varlığı da ancak yakın yıllarda dillendirilmeye başlandı. Dünyanın en büyük diasporalarından olan Türk diasporasının büyüklüğü farklı tahminlere göre 3,5 ila 5,5 milyon kişi arasında değişiyor. Peki, bu diaspora nüfusumuzu ne kadar kullanabiliyoruz, aslında Yurtdışı Türkler ve Akrabalar topluluğumuz var ama bu yeterli mi?
Örnek olarak Kenya ve Japonya’nın yapmış olduğu bir diaspora iş birliği çalışması var. Kenya bu işbirliğinde ekonomik, çevre tarım sağlık vb. alanlarda Fon desteğini sağlayarak bir diaspora kurmuş. Bu işbirliğinde Kenya’nın bazı hedefleri var; Konsolosluk yardımıyla yurt dışındaki Kenya vatandaşlarına hizmet etmek bunlara uluslararası arenada iş gücü sağlamak. Bunun amacı nedir? Beyin göçü gibi görünen bu işbirliğine aslında günümüzde beyin kazanımı olarak bakılmaktadır. İnsanlarını başka ülkelere yollayarak onların belirli alanlarda uzmanlaşmasını sağlamak ve ülkelerine dönecek imkânları yaratarak her alanda kalkınmayı sağlamak. Günümüzde oluşan beyin göçünü bu hedefler sayesinde beyin kazanımına dönüştürmek gibi bir yapı kurmaya çalışılmıştır. Böylelikle hem geleneksel diplomaside hem de dijital diplomaside etkin ve güçlü olmak prensibi yerleşmiştir.
Halil İbrahim İzgi şöyle bahsediyor.
“Soçiye baktığımız zamanda ise Bilgisayar ekranları başından yürütülen bu yeni nesil diplomasi çalışmasının öncü örnekleri arasında nosochi2014.com u gösterebiliriz. 2014 Kış Olimpiyatları’na Soçi’nin ev sahipliği yapacak olması Çerkez diasporasını bir hayli kızdırmış. Geçmişte kendileri için kötü anılara ev sahipliği yapmış bu toprakların Olimpiyat kelimesiyle yan yana gelmesini istemiyorlar ve internet üzerinden birçok ülkeyi kapsayan bir aktivizm gerçekleştiriyorlar. Haklı veya haksız oldukları ayrı bir konu ancak örgütleniş ve interneti kullanış biçimleri dijital diaspora kavramıyla benzeşmekledir.“
Diğer bir perspektifte Mısırlı ve Filistinli aktivistlerin-bloggerların kendilerine özel bir alan oluşturarak seslerini batı medyasında duyurma imkânı bulmuşlardır. Böylece dijital diasporanın gücünün kümelenmesini ve pekişmesini sağlamıştır.
Yunanistan dijital diaspora için çekirdek bir akademik ekip kurmuş bu ekip etrafında projelerini geliştirmeye çalışmakta. Dünyada dijital diaspora kütüphaneleri açan ülkeleri bile varken Türkiye elinde bulunan nüfus gücüyle birlikte dijital alanda bulunan insanlarımızı tek bir payda etrafında toplamalı böylece özellikle yurt dışında yerelde vatandaşlarımıza yapılan kötü muamelelere karşı hem devletin bilgilendirilmesi hem de bu yapılan hareketlere anında reaksiyon göstermemiz gereken bir yapıya ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak Dijital diaspora Türkiye’nin kabuk değiştiren dış politikasında üzerine düşülmesi gereken bir konu. Teknolojinin hızla geliştiği bu dönemlerde bu hıza ayak uyduracak politikalara ihtiyaç duyuluyor.
Berk ÇELEBİ
Dijital Pazarlama Uzmanı